Aantal asomwentelingen 2010: 42 309 (vanaf april) 2011: 81 891 2012: 58 500
---------- Krantenartikel van begin jaren 1960
DE DRIE WINDMOLENS VAN HAMONT - Gebouwd door uitvinder van gipsverband EEN MISREKENING Hamont, de Limburgse gemeente nabij de Nederlandse grens, telt drie windmolens, waarvan er nog twee in werking zijn. Zij zijn niet zeer oud, de eerste werd gebouwd in 1804 en de laatste in 1903, maar zij vormen toch een toeristische aantrekkelijkheid. De oudste windmolen is deze in de Bosstraat, thans eigendom van Jac. Van Bree. Deze typische molen met draaiende torenkap, is in 1804 gebouwd door de Nederlander dr. Matthijssen, uit Budel, die beroemd bleef omdat hij de uitvinder is geworden van het gipsverband. Hij is te Hamont gestorven en begraven. Vandaar dat het steegje naar de molen zijn naam draagt. Toen dr. Matthijssen in 1804 te Hamont de eerste molen bouwde, heeft hij zich wellicht misrekend. Hij bouwde de molen achter een huizenrij, dicht tegen het drukke centrum. De lage molen kon daardoor weinig wind opvangen, zodat de bouwer in 1868 de molen met een verdiep verhoogde. De gaanderij, die ongeveer een vijftal meter van de grond het typisch uitzicht van de molen kenmerkte, werd weggenomen. Zo kreeg de molen een heel ander uitzicht en is om zijn bijzonder bouwtrant zeker een zeldzaamheid in het land van de windmolens. EEN STILLE GETUIGE De eerste maalder was vermoedelijk een Nederlander. Wij kunnen toch ook niet veronderstellen dat dr. Matthijssen het witte pak heeft gedragen. Jacobus van Asten, uit Leende, heeft de molen een tijdlang bediend en hem in 1884 verkocht aan Jan van Bree, uit Hamont. In 1950 ging hij over naar diens zoon Jac. Van Bree, thans nog eigenaar. De molen is vele jaren een oliemolen geweest, waar boeren hun zaad tot olie lieten slaan. De stenen voor de olieslagerij zijn er nog, maar worden sinds verscheidene jaren niet meer gebruikt. In 1952 werden de wieken weggenomen. Zo blijft de molen nog enkel een stille getuigenis uit het verleden, een molen waaraan de naam van dr. Matthijssen, de uitvinder van het gipsverband, nog immer verbonden blijft.
NOG IN WERKING
De tweede windreus staat dicht bij het station. Hij werd in 1897 gebouwd door de gebroeders Simons uit Hamont, die een sigarenfabriek op die plaats wilden bouwen. De molen ging achtereenvolgens over aan Leysen, uit Overpelt, Van Naken, uit Neeroeteren, Coolen uit Hamont, en is ten slotte eigendom van Gerard Beliën geworden, die hem nog steeds in gebruik heeft. HET TORENTYPE De derde windmolen staat op het Loo en werd gebouwd in 1903. Hij is dus de jongste van de drie. De molen is een torentype, ook “wipmolen” genoemd. Hij werd gebouwd door Sanders. Pieter Sevens nam hem in 1910 over, waarna Gerard Sevens hem van 1924 af in gebruik heeft. De eigenaar gaat naar de fabriek werken en slechts als er wat te malen valt in zijn vrije uren zal hij de rem op de molenas loslaten. – Nx Noot: Sommige historische gegevens van bovenstaand krantenbericht zijn achterhaald.
-----------------
Persbericht. Hamont - De twee Hamonter molenaars mogen zondag, samen met de gemeente, 200 jaar Napoleonsmolen vieren. Harry Wijnants en Evert Meijs staan al meer dan een jaar in voor onderhoud van de oude windmolen. ,,Wij houden een monument in stand''. Al twee jaar mag Wijnants zich mulder van de Napoleonsmolen noemen. Meijs volgde een jaar later. Heel wat theorie- en praktijklessen gingen eraan vooraf. ,,Vroeger ging dit beroep over van vader op zoon'', vertelt Wijnants. ,,Toen de beroepsmulders ermee stopten, zijn fanatiekelingen lessen gaan geven om het beroep te laten voortbestaan.'' De lessen zijn noodzakelijk om een goede molenaar te worden. ,,Heel belangrijk zijn de lessen over veiligheid, zeker als je publiek in de molen ontvangt, zoals hier.'' De laatste beroepsmolenaar van de Napoleonsmolen stopte ermee in de jaren zestig. In 1982 werd de molen beschermd als monument. ,,De gemeente kocht de molen in 1990 en gaf hem de naam Napoleonsmolen'', vertelt Wijnants. ,,De molen is geschiedkundig de belangrijkste van de omgeving. Vroeger was een molen eigendom van de kerk. De boeren waren verplicht hun graan in die molen te laten malen en een gedeelte van de opbrengst af te staan. Napoleon schafte dat af; de molen in Hamont werd de eerste vrije molen, daarom heeft de gemeente de molen naar Napoleon genoemd'', weet Wijnants. Stilstaan is lijden Van midden de jaren zestig tot na de restauratie in 1997 is er niet meer gemaald in de molen. De molen lijdt als hij stil staat. Het is de taak van de molenaars om dit te voorkomen. ,,We kunnen nog malen, maar dan hebben we graan nodig'', aldus Meijs. ,,Ook bevat de molen olieslagwerk om olie te persen, wat heel bijzonder is. Er is in Vlaanderen nog slechts één andere molen met olieslagwerk.'' Het enige probleem is dat het malen en persen veel graan en wind kost. Toch zijn de mulders van plan om op termijn de molen weer te laten malen. ,,We hebben er geen tijdstip op geplakt, maar na wat onderhoud, is hij er helemaal klaar voor.'' De molenaars zijn sowieso verplicht een aantal keren per maand de molen te laten draaien. De mannen werken nog volledig als vrijwilligers. ,,In andere provincies werken de molens met een teller. Hoe meer rondjes de molen op een jaar heeft gedraaid, hoe meer subsidie de molenaars krijgen. Limburg is de enige provincie waar er geen molensubsidies bestaan. Er is wel sprake om met het tellersysteem te starten. We zijn benieuwd'', besluiten de molenaars.
-----------------
Molenkrant. September 2015. Nr 2. Aan buren en vrienden van de Napoleonsmolen Buitengewoon onderhoud: vernieuwing van de stellingplanken en verfwerken.
Bij de restauratie in 1996-1997 werd gekozen om op de stelling planken te plaatsen van inlandse eik met een dikte van 3 cm. Na 19 jaar en verschillende behandelingen met carbolineum en later polyester producten zijn de planken aan vervanging toe. Aan de onderzijde zit er de eikenzwam stevig in en dan gaat het verrottingsproces snel. Twee jaar geleden werden de problemen vastgesteld en na de nodige dossiervorming voor subsidies van de Vlaamse overheid is het vandaag hoogtijd om de werken uit te voeren. Na prijsvraag werden de werken toegewezen aan de firma Adriaens, molenmakers uit Weert. Zij voerden de werken uit in september 2015. Er werd gekozen om de beplanking uit te voeren in bilinga hout van 23 cm breedte en 4 cm dik. Bilinga is afkomstig uit midden- en west-Afrika en is een zeer duurzame en harde houtsoort. In Nederland heeft men al heel wat ervaring met de toepassing ervan op stellingen en ander (buiten)houtwerk van molens. Een gebruik van enkele decennia is niet uitzonderlijk en bewijst dat het hout na die periode nog perfect is. Elke drie tot vier jaar een reiniging van het mos en opnieuw grondig behandelen met beits. Het nodige hout voor deze werken werd door Adriaens in het voorjaar gekocht en na een goede droogperiode tweemaal gebeitst met Wijzonol. Na plaatsing wordt een derde laag uitgevoerd, gevolgd door een bestrooiing met grof wit zand om de stroefheid te bevorderen. Een gladde stelling is immers niet veilig om te werken of te bezoeken. In hetzelfde onderhoudswerk krijgen ook de ramen en deuren van het gelijkvloers, de steenzolder, de meelzolder en de luizolder aan de buitenzijde een laag verf. De werken kosten 30.000 euro en worden uitgevoerd met 80% toelage van de Vlaamse overheid. De overige 20% wordt betaald door de eigenaar, de stad Hamont-Achel. De molen blijft tijdens de werken binnen toegankelijk, de stelling is maar beperkt toegankelijk. Wij houden u verder de hoogte. De molenaars, Harry Wijnants, Evert Meijs, Harry Vandeweyer, Harrie Meeuwissen Harry Wijnants, tel. 00 32 11 62 14 03; gsm 00 32 496 32 20 53; Harry_wijnants@telenet.be Evert Meijs, tel. 00 32 11 63 51 15; gsm 00 31 653 47 52 97; Meijs.evert@gmail.com Harry Vandeweyer, tel. 00 32 11 62 14 88; gsm 00 32 472 70 47 88; Harry.vandeweyer@skynet.be Harrie Meeuwissen, tel. 00 32 11 44 58 76; gsm 00 32 475 95 11 76; harrie@meeuwissen.be
Bij de foto’s: De eikenzwam hecht zich op de natte plekken en zuigt het hout leeg. De nieuwe bilinga planken 23/4 zijn geleverd op de stelling Na korte tijd is het hout gewoon poreus. De eerste planken zijn geplaatst.
Molenkrant. September 2015. Nr 2. Aan buren en vrienden van de Napoleonsmolen Buitengewoon onderhoud: vernieuwing van de stellingplanken en verfwerken.
Literatuur
Werken L. Van de Sijpe, "Millenniumboek Hamont-Achel", Hamont-Achel, Geschied- en Heemkundige Kring: “De Goede Stede Hamont” 1999. M. Degeest, Ontmoeting met Hamont-Achel, ons stadje vandaag, Hamont-Achel, 2001. J. Gerits, Historische steden in Limburg, Brussel, 1989, p. 97-111. J. Moris, Bijdrage tot de geschiedenis van Hamont, Hamont, 1976. Werner Smet & Herman Holemans, "Limburgse windmolens in heden en verleden", Nieuwkerken-Waas, Uitgeverij Ten Bos / Studiekring Ons Molenheem, 1981, p. 59-62. H. Van de Broek, "Hamont in oude prentkaarten", Zaltbommel, 1972. Lieven Denewet, "Drie Vlaamse windmolens vierden in 2004 hun 200-jarig bestaan", Molenecho's, XXXII, 2004, 4, p. 329; M. Bussels, "De molens van Grevenbroek", Limburg, XXIII, 1941-42, p. 128-135. H. Van de Broek, De Napoleonsmolen of de windmolen an XII-1804 te Hamont, in: Limburg, LI, 1972, p. 193-216, overgenomen in: Molenecho's, VIII, 1980, p. 50-53 en 58-59; R. Van Lent, "De molens van Grevenbroek in het graafschap Loon", Verzamelde Opstellen, V, 1929, p. 89-99. Nico Jurgens, "De olieslagerij van de "Napoleonsmolen" te Hamont (Limburg), in: Molenecho's, XXIII, 1995, 3, p. 121-130. Nico Jurgens, "De oorspronkelijke bouw van de molen van Hamont’" in: Grevenbroeker Echo’s(Geschied- en heemkundige kring ‘De Goede Stede Hamont’) 1993 nr. 5, p. 19-25. Herman Vanhoutte, "De terugkeer van "Napoleon" als "De Grote Macht" in Hamont!, Molenecho's, XXV, 1997, p. 22. L. Van de Sijpe, "Een grootse toekomst voor de Napoleonsmolen te Hamont", in: Molenecho's, XIX, 1991, p. 60-64. J. Gerits, "De windmolen van Hamont", in: Ons Heem, XXIX, 1975, p. 157-158. Bert Van Doorslaer, "Met de stroom mee of tegen de wind in? Molens in Limburg", Borgloon/Rijkel, Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, 1996. L. Van de Sijpe, "200 jaar Napoleonsmolen te Hamont. 1804-2004", Hamont-Achel, 2004, 67 p. J. Spruyt, "Napoleonsmolen herboren!", in: Natuur- en Stedenschoon, LXVII, 1998, nr. 4, p. 19-21. F. Dirks, "Restauratie van de 'Napoleon-windmolen', met nieuwe gaanderij te Hamont-Achel", in: Natuur- en Stedenschoon, LXV, 1997, nr. 2, p. 30-31.L. W(ante), "Hamont: Napoleonsmolen", in: VVIA-Nieuws, Industrieel Erfgoed in Vl. Tijdschr. Vlaamse Vereniging Ind. Archeologie, jg. 5, nr. 29 (1992), p. 10. F. Dirks, "Restauratie van de 'Napoleonwindmolen' te Hamont-Achel", in: Natuur- en Stedeschoon, Antwerpen, jg. 63 (1994), nr. 1, p. 30. N. Jurgens, "Krijgt 'Napoleonsmolen' weer een Limburgse kap?", in: "Levende Molens", jg. 12, 1990, nr. 7, p. 53-55. L. Stevens, "Van ambacht tot nijverheid te Hamont", in: Van vrueger joâren, Documenten en herinneringen van de Noorderkempen, Genootschap voor Geschied- en Oudheidkunde, Achel, nr. 7, 1984, p. 27-42. E. Meijs, "Volop leven in de bijna 200-jarige Napoleonsmolen te Hamont", Molenecho's, XXXI, 2003, 4, p. 305-306. Van de Sijpe Luc, Hamontse molen van 1804 (An XII): de Napoleonsmolen, Grevenbroeker Echo’s (Geschied- en Heemkundige Kring ‘De Goede Stede Hamont”, 2004, nr. 48, p. 3 e.v. L. Van de Sijpe, G. Tijskens e.a., 200 jaar Napoleonsmolen te Hamont 1804-2004. Grevenbroeker Echo’s, nr. 48, 2004, 68 p. A. Bicker Caarten, "De Molens in de Volskunde". Mailberichten - mevr. Wendy Beliën, kleindochter van de laatste molenaar Gerard Beliën van de verdwenen stenen windmolen bij het station van Hamont, 22.09.2010.
Persberichten C.H., "Windmolens verdwijnen in Hamont", Het Volk, 07.03.1964. L. Cops, "Jacob Van Bree mijmert over zijn windmolen te Hamont", Het Belang van Limburg, 07.03.1964. Hs., "Windmolens in Limburg", Het Laatste Nieuws, 05.04.1953. Hw., "Gaat Hamonts laatste windmolen over in vreemde handen?" Het Belang van Limburg, 23.12.1976. J.C., "Jacob van Bree, stoere telg uit een oude molenaarsfamilie", Het Laatste Nieuws, 22.02.1977. Kerkuil, "Van zwaaiende wieken en tuimelende raderen in de Kempen en Haspengouw", Moeder van Goeden Raad, september 1954, p. 205-208. "Hamont: Meer dan 100 jaar oude molen", Volksgazet, 25.02.1968. "Hamont wenst voorkeur aankoop oude windmolen", het Belang van Limburg, 21.01.1977. "Koopt Hamont windmolen?" Gazet van Antwerpen, 21.01.1977. KVH, "Molen moet meer malen", in: Het Nieuwsblad, 24.08.2004. KVH, "Molenaar", in: Het Nieuwsblad, 12.03.2008. Rudi Smeets, "Schooldirecteur houdt bed & breakfast Noord-Zuid doorheen de provincie: Limburg", in: Het Nieuwsblad, 04.07.2007. KVH, "Napoleonsmolen", in: Het Nieuwsblad, 13.10.2007. KVH, "Napoleonsmolen", in: Het Nieuwsblad, 19.02.2009KVH, "Napoleonsmolen", in: Het Nieuwsblad, 27.05.2009 "Napoleonsmolen", in: Het Belang van Limburg, 05.08.2009. "Elektrische motor in Napoleonsmolen", in: Het Belang van Limburg, 04.10.2007. "Woon- en winkelproject Bernard Kemp open", Het Belang van Limburg, 25.03.2010. Kizzy Van Horne, "Hamont-Achel wil meer sociale huurwoningen bouwen. Dure grensgemeente steunt betaalbaar wonen", Het Nieuwsblad, 07.10.2010. Mailbericht Rob Simons, Sint-Huibrechts-Lille, 01.10.2013. J. Driessen / LiTh, "Oude watertoren aan Napoleonsmolen", Het Belang van Limburg, 22.03.2011. Harry Van de Broek, "Moleninscripties in de Napoleonsmolen te Hamont", in: "Grevenbroeker Echo's", Geschied- en Heemkundige Kring "De Goede Stede Hamont", nr. 106, lente 2019, blz. 34-42.
Mailberichten Evert Meijs, Hamont, vrijwillig molenaar, 21.05.2017.
|