De Nieuwe Molen of Vinckemolen is een dubbelmolen, met een gebouw tegenover elkaar op beide oevers van de Herk. Deze gebouwen zijn bovendien door een gemeenschappelijk dak met elkaar verbonden.  De U-vormige watermolen op de Herk, vroeger zowel graan- als oliemolen, werd opgericht in 1725 (gevelsteen met dat jaartal op de zuidoostelijke woonhuisgevel). Voor 1844 was er ook een hennepbraakmolen, maar die werd in 1878 vernield.

In 1844 behoorde de molen toe aan advocaat Adriaan Sacré. Zoon Adriaan Sacré jr., seminarist te Odeurs, erfde de molen in 1848.

De Bestendige Deputatie van de provincie Limburg keurde op 5 mei 1847 de vastgestelde pegelhoogte van 2,100 meter vanaf de dorpel van de lossluis van de graanmolen goed.

In 1854 werd de molen verkocht aan baron August Goethals, luitenant-kolonel te Sint-Joost-ten-Node. Na zijn overlijden erfden de kinderen het molencomplex. De molen bleef tot 1920 binnen de familie:
- 1896, verkoop: Goethals baron Jules, grondeigenaar te Brussel
- 1903, erfenis: a) Goethals barones Marie en Charlotte (naakte eigendom)
b) Goethals-Précinaire Jules, de weduwe, eigenares te Brussel (vruchtgebruik)
- 1911, erfenis: a) Goethals barones Marie, de kinderen (naakte eigendom)
b) Goethals Charlotte (naakte eigendom);
c) Goethals-Précinaire Jules, de weduwe (vruchtgebruik)
- 1915, einde vruchtgebruik:
a) De Jonghe d'Ardoye-Goethals Louis (= barones Charlotte), voor 1/2, in 1916: haar kinderen
b) Snoy-Goethals Idesbalde, de kinderen, eigenaars te Brussel (voor 1/2)
- 1920, verkoop: Peeters-Vrancken Deodorus, molenaar te Berbroek
- 1921, gifte: Berden-Peeters Louis, molenaar te Berbroek
- 1959, erfenis: Berden Jean, landbouwer te Berbroek
- 1973-heden: Jespers-Hendrix Willy, bediende te Berbroek.

Het is een merkwaardig complex, met de dwarse noordwestelijke vleugel die over de Herk heen gebouwd is. Het is gelegen in een landschap met vochtige beemden en populieraanplantingen, en door een weg met de straat verbonden.
Het woonhuis bevindt zich in de haakse noordoostelijke vleugel; het telt zes traveeën en anderhalve bouwlaag onder wolvendak (kunstleien). Het is stijl- en regelwerk met witgekalkte lemen vullingen op een lage bakstenen stoel. Onderkelderde opkamer zichtbaar in de vijfde travee van de noordoostelijke gevel; gepikte stijlen (zeven) hoekstijlschoor (laatste travee) en tussenstijlschoor (tweede travee, tegen de tweede ankerbalk); getraliede en oorspronkelijk beluikte vensters: een houten kruiskozijn met sponningbeloop, een groot en een klein bolkozijn met sponningbeloop; twee kleine venstertjes op de halve verd. De zuidwestelijke gevel gaat gedeeltelijk schuil achter de norodwestelijke vleugel; drie zichtbare, gepikte stijlen; een groot getralied kruiskozijn met sponningbeloop, oorspronkelijk beluikt; kleine bovenvensters. Zuidoostelijke zijgevel met enkele kleinere vensters, de noordwestelijke zijgevel gedeeltelijk versteend en met gerestaureerde vensters.

Haaks hierop aansluitend, de over de Herk gebouwde noordwestelijke vleugel, met links het molenhuis en rechts een stal, elk twee traveeën; een brug verbindt de beide delen; gebogen zadeldak (Vlaamse pannen); stijl- en regelwerk met witgekalkte lemen vullingen op een bakstenen fundering. Het molenmechanisme is verdwenen.
Ten zuidwesten, stal van vijf traveeën, qua volume als het woonhuis; de lemen vullingen werden hier grotendeels door bakstenen vervangen. Aangebouwde bakstenen traveeën onder lessenaarsdak tegen de zuidoostgevel.

De onderslagraderen zijn verwijderd. Omwille van de merkwaardige vakwerkstructuur werd de molen op 24 december 2008 beschermd als monument en de omgeving als dorpsgezicht. De eigenaar-bewoner (familie Jespers) van molen en woonhuis is constant bezig met restauratie, maar er wordt (momenteel) geen plaatsing van nieuwe waterraderen overwogen. Het project is nu ter studie van architect Puck Claes uit Sint-Truiden. Het is wellicht de grootste vakwerkconstructie in Vlaanderen: meer dan 40 m lengte en gebouwd aan weerszijden van de Herk en er overheen.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Het beschermingsbesluit

Bij ministerieel besluit van 24 december 2008 wordt beschermd, overeenkomstig de bepalingen van het decreet van 3 maart 1976 tot bescherming van monumenten en stads- en dorpsgezichten, gewijzigd bij de decreten van 18 december 1992, 22 februari 1995, 22 december 1995, 8 december 1998, 18 mei 1999, 7 december 2001, 21 november 2003, 30 april 2004 en 10 maart 2006 :
9° Wegens de historische en sociaal-culturele waarde :
- als monument :
Molengebouwen in vakwerk van de "Nieuwe Molen", gelegen te Herk-de-Stad (Berbroek), Nieuwmolenstraat 8;
bekend ten kadaster :
Herk-de-Stad, 1e afdeling, sectie B, perceelnummer(s) 234/8A;
Herk-de-Stad, 4e afdeling, sectie B, perceelnummer(s) 341/DEEL, 342.
10° Wegens de sociaal-culturele waarde :
- als dorpsgezicht :
omgeving van de "Nieuwe Molen", gelegen te
Herk-de-Stad (Berbroek), Nieuwmolenstraat 8;
bekend ten kadaster :
Herk-de-Stad, 1e afdeling, sectie B, perceelnummer(s) 234/2, 234/3A, 234/7A, 39/D, 39/E, 39/2A, 39/4A, 43/2, 43A;
Herk-de-Stad, 4e afdeling, sectie B, perceelnummer(s) 334/DEEL, 339, 341/DEEL.

Literatuur

R. Enkels, "Beslag op de banmolen te Herk-de-Stad 1680", in: Ons Heem, XVIII, 1963-64, p. 125-126;
R. Enkels, "Bijdrage tot de geschiedenis van de Herkermolen", in: Album M. Bussels, Hasselt, 1967, p. 213-227;
Lieven Denewet, "Inventaris van de Limburgse watermolens met hun pegelhoogtes (1846-1849)", Molenecho's, 39, 2011, nr. 2
Herman Holemans & Werner Smet, "Limburgse watermolens. Kadastergegevens: 1844-1980", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1985, p. 9-10;
Bert Van Doorslaer, "Met de stroom mee of tegen de wind in? Molens in Limburg", Borgloon/Rijkel, Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, 1996.
F. Schlusmans m.m.v. J. Gyselinck, A. Linters, R. Wissels, M. Buyle & M.-Ch. De Graeven, "Inventaris vanhet cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Hasselt, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 6N2 (He-Z)", Brussel - Gent, 1981.