De zgn. Brembosmolen of Breembosmolen is de enige compleet bewaarde watermolen van de vroegere tien in Ronse. Hij is gelegen in Braambos nr. 13, in een bebost en heuvelachtig gebied aan de Molenbeek, spaarvijver van ca. 4 are, aansluitend op de bovenloop, een kunstmatige afleiding van de eigenlijke Molenbeek, met afzonderlijke sluizen.

De molen werdvermeld in de penningkohieren van Ronse van 1577 (f° 96 r°): "Bauwen de Clercq een behuysde stede met de Brembosch muelie groot 18 dachw. te 136 p. (par.), noch tslachmueleken ter Schalkin met een dachw. erve te 36 p. (parisis)".

In 1684 behoorde de "Breemboschmeulne", gelgen ten "Breembossche", toe aan Abraham en Pieter de Clercq. De woning van de molenaar was toen gelegen op een eilandje midden in een spaarvijver, die op zijn beurt gelegen is tussen de Molenbeek en een aftakking ervan, zodat een tweede groter eiland gevormd werd.

Tot in de 19de eeuw was de molen ook in gebruik als  schorsmolen voor eikenschors ten behoeve van leerlooiers. De watermolen is sinds 1962 buiten gebruik, maar draait nu opnieuw op vrijwillige basis.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Van Houtte-De Donter Pierre, molenaar te Ronse
- 25.11.1869, erfenis: (en 27.12.1869) a) Van Houtte-De Donter Pierre, de weduwe (voor vruchtgebruik) en b) Van Houtte Emmanuel en consoorten (voor naakte eigendom), eigenaar te Berchem (overlijden van Pierre Van Houtte)
- 29.09.1875, verkoop: De Billocz Louis Joseph, landbouwer te ROnse (notaris Demalander)
- 21.08.1905, erfenis: de kinderen (overlijden van Louis De Billocz)
- 17.08.1910, verkoop: Van Butsele Victor, beenhouwer te Etikhove (notaris Sturbaut)
- 20.08.1910, verkoop: Lauwerier-Bauwens François, molenaar te Ronse (notaris Delouvroy)
- 17.11.1939, deling: a) Lauwerier Irma (voor naakte eigendom), landbouwster te Ronse en b) Lauwerier François (voor vruchtgeburik), landbouwer te Ronse (notaris Luycx)
- 13.12.1939, erfenis: Lauwerier Irma, landbouwster te Ronse (overlijden van François Lauwerier)
- 1951, huwelijk: De Wolf-Lauwerier Julien, landbouwer te Ronse
- 24.12.1964, erfenis: de weduwe, zonder beroep te Oostende (overlijden van Julien De Wolf)
- 01.12.1981, erfenis: De Vos-Dewolf Eric Henri Joseph Ghislain, handelaar te Ronse (overlijden van de weduwe Lauwerier van Julien De Vos)
- 2013, eigenaar: De Vos Erica

Het maalderijgebouw ligt ten noordoosten op het erf. Het heeft een bakstenen voorgevel van vier traveeën en twee bouwlagen onder schilddak (pannen), vermoedelijk uit de 19de eeuw.  Links van de maalderij is een paarden- en varkensstal. Twee licht getoogde deuren en rechthoekige vensters met vernieuwd houtwerk en dorpels. Laadluik boven deur van paardenstal. Linker zijaanbouwsel (w.c.) met twee rechthoekige deurtjes onder lessenaarsdak. Het metalen van 1942 is beschaduwd door een oude taxus baccata. Natuurstenen watergeul bij het rad.

Van het maalwerk is nog aanwezig: driehoekig opgemetselde asput, gietijzeren aandrijfwerk, twee koppels maalstenen, buil, graankuiser, jacobsladder, galg en steenreep, haverbreker en sleepluiwerk met riem. Ook nog houten scherm ter beveiliging van de aandrijfwielen van verdwenen motor en weegschaal.

Ten zuidwesten en tegenover de maalderij gelegen voormalig dienstgebouw (schuur en stallen), thans woonhuis. Bakstenen gebouw van twee bouwlagen onder zadeldak (eternietpannen) met rechthoekige muuropeningen, houtwerk vervangen. Rechts aansluitend gedeelte met schuur en stallen, met gebogen poort.

De huidige eigenares staat in voor een degelijk onderhoud en stelt haar molen toegankelijk voor bezoekers op afspraak en tijdens de molendagen.
Op 16.01.1987 werd de Brembosmolen beschermd als monument (inbegrepen: molengebouw, watergeul, maalsluis, voorsluis, sluis van het spaarbekken, waterrad en roerend werk) en samen met zijn omgeving als dorpsgezicht. Begin 2009 werden de tandwielen hersteld. In 2010 vernieuwde Wieme Molenbouw uit Machelen (Zulte) het waterrad.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Jaarlijks aantal asomwentelingen
2004:  65.765
2005:  57.156
2006: 513.154
2007:  64.230
2009:  43.598
2010:  63.667
2011:

Intekendatum: juli 2005
Molen: Ronse (O.-Vl.), Brembosmolen - watermolen met metalen bovenslagrad
Bouwheer: Familie De Vos
Opdracht: Onderhoud: houtbehandeling (houtworm, schimmel, zwam, vocht)
Toewijzing: Wieme R. & K. Molenbouw bvba, Zulte

Intekendatum: voorjaar 2009
Molen: Ronse (O.-Vl.), Brembosmolen - watermolen met metalen bovenslagrad
Bouwheer: Familie De Vos
Opdracht: Onderhoud: nieuwe houten kammen in het aswiel, controle  lagers,  inwrijven  metalen onderdelen met lijnolie
Toewijzing: Wieme R. & K. Molenbouw bvba, Zulte

Literatuur

Archieven
Stadsarchief Gent,  Penningkohieren van Ronse van 1577, f° 96 r°.
Stadsarchief Ronse, "Landt ende Caertboeck" van Ronse, 1684.

Werken
N. Mora & E.M., "De watermolens van Ronse en wat er mee in verband staat", Ronse, 1946;
"De Breemboschmolen te Ronse", in: A.Z., 5 oktober 1968;
P. Bauters & R. Buysse, "De Oostvlaamse watermolens. Inventaris 1980", Gent, 1980, p. 136-140 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 11);
P. Bauters, "Oostvlaams molenbestand 1986", Gent, 1985 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 25);
Julien Th. Vandeputte, "De molens van het arrondissement Oudenaarde uit hun geschiedenis", Oudenaarde, 1974;
"De watermolens van Ronse vervulden een grote rol in de plaatselijke nijverheid", in: Het Laatste Nieuws, 19.10.1960;
R. Vandevijvere, "Watermolens van Ronse", in: Vooruit, 22-23 maart 1969;
Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963);
Robert Desart, "Les Moulins à Eau du Hainaut et des Flandres", Soignies, Lemaire, 1968, p. 119. H. Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 6. Gemeenten 0-R", Opwijk, 2006, p. 55-56.
Info John Verpaalen, Roosendaal, 04.10.2010.
Mola, "Aantal asomwentelingen van Oost-Vlaamse molens in 2010", in: /West-/Vlaams Molenblad, XXVII, 2011, 1, p. 51.

Mailberichten
Hilde Van Paepegem, 06.09.2012.

Persberichten
FDV, "Brembosmolen open op Molendag", in: Het Nieuwsblad, 11.10.2008.
FDV, "Brembosmolen in de kijker", Het Nieuwsblad, 14.08.2010.