De Buysemolen (Buysesmolen, Molen Ter Rijst) is een houten korenwindmolen aan de zuidwestzijde van de Kamstraat (nabij het huisnummer 18)

Men neemt aan dat hier al in de 13de eeuw een windmolen stond. Een herbouw vond plaats in de 15de eeuw. De molen behoorde lange tijd toe aan de Norbertijnerabdij te Ninove. De oudste vermelding van een molenaar, nl. Cornelius de Ranc, dateert uit 1427.

Uit de penningkohieren van Sint-Antelinks, 1571, f° 7 r°: "Jacop van Mieghelbeque haudt in pachte van den prelaet van Sente Cornelis dooster bij Nienhove de cooren wintmuelen te St Tentelins die huert hij tsrs 9 p. gr."

We zien de molen aangeduid op:
- Villaretkaart (1745-1748) met het symbool van een staakmolen en met de benaming "M(oulin) de Sententelins" (= Sint-Antelinks)
- Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolenen met de benamin g"Moulin de Ste Antelinckx"
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) met het grondvlak van eenstaakmolne op teerlingen en met de benaming "Ryst Molen"
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met de benaming "Ryst Molen"
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860) met een tekeningetje van een staakmolen en met de benaming "Rystmolen". In het noordoosten, plaatsnaam "Klein Molenput".

Tijdens de Franse bezetting kocht een zekere De Geest uit Aalst, via een stroman Odeyn uit Gent, de molen en de aanpalende gronden. In 1839 werd de familie Buyse er de eigenaar van. Karel Buyse was in 1934 met z'n 94 jaar de oudste molenaar van ons land.

Uit het proces-verbaal van afpaling van de gemeente Sint-Antelinks uit 1809:
"il n'existe qu'un moulin à vent dans la commune, il est occupé par le propriétaire. J'estime en raison de son éloignement des habitations, il ne doit être évalué à 300 fr. Déduction faite d'un tiers pour réparations et entretien, donne un revenu de 200 fs."

De molen werd in 1944 beschermd als monument. In de jaren 1960 werden er restauratieplannen gemaakt. In 1975 werd de molen eigendom van de Belgische Staat. Op 14 juli 1976 (tijdens de hete zomer) viel de molen om langs de vangzijde.

De vereniging Molenzorg Vlaanderen vzw startte, onder impuls van de toenmalige hoofdredacteur Leo Smet (Lokeren 1920 - Oostende 1990) van Molenecho's, met een sensibiliserings- en fundraisingcampagne voor de heroprichting, met o.m. de verkoop van een pentekening, waarvan de opbrengst ten bate kwam van een molenfonds. Architect Ro Berteloot uit Gent (1946-2011) stelde een dossier samen voor de heropbouw, maar daar bleef het bij. Lange tijd bleef enkel nog het gebint met de staak overeind. Overige molenonderdelen lagen opgeslagen.

De molen werd op 29 april 2004 overgedragen door de Belgische Staat aan het Vlaamse Gewest. Datzelfde jaar schonk het Vlaamse Gewest een erfpachtovereenkomst af met de gemeente Herzele, die in zou staan voor de heropbouw. Grote promotor was schepen Luc Hoorens an Herzele, die de molenaarscursus volgde. In 2007-2008 werd de molen volledig heropgericht door Molenbouw Thomaes nv uit Beveren-Roeselare. Eerst werd ter plaatse een nieuw gebint opgetrokken, met wederom geklinknagelde kruisplaten. De plaatsing van de nieuwe molenkast op de staak gebeurde onder grote belangstelling op 21 oktober 2008; het intrekken van de geklinknagelde roeden volgde reeds een dag later.

Het gemeentebestuur van Herzele heeft zes vrijwillige molenaars aangesteld die de Buysesmolen bemalen: Luc Hoorens, Alain Goublomme, Johny De Pelseneer (1944-2020), André De Temmerman, Eddy De Leeuw en Damien De Leeuw. Op 15 augustus 2009 werd de molen feestelijk ingehuldigd.

Gemeente Herzele stelde Alain Goublomme, Kurt De Pelseneer en Peter Vandenbrande aan als molenaars van zowel Buysemolen in Sint-Antelinks als Molen Ter Rijst in de Hoogstraat.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Buyse-De Raedt Judocus, molenaar te Sint-Antelinks
- later, erfenis: de erfgenamen (overlijden van Judocus Buyse)
- 26.07.1881, deling: Buyse-Buyse Charles Marie, molenaar te Sint-Antelinks (notaris De Paepe)
- later, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Buyse)
- 23.06.1925, deling: a) Buyse Judocus Joannes, landbouwer te Sint-Antelinks (voor 1/4 naakte eigenaar), b) Buyse August Joseph, landbouwer te Sint-Antelinks (voor 1/4 naakte eigenaar), c) Buyse Petrus Joannes, landbouwer te Sint-Antelinks (voor 1/4 naakte eigenaar), d) Buyse Omer Ferdinand, landbouwer te SInt-Antelinks en e) Buyse Charles Marie (voor vruchtgebruik), molenaar te Sint-Antelinks (notaris De Vuyst)
- 08.06.1932, verkoop: a) Buyse Judocus Joannes, landbouwer te Sint-Antelinks, b) Buyse August Jozef, landbouwer te Sint-Antelinks en c) Buyse Charles Marie (voor vruchtgebruik), molenaar te Sint-Antelinks (notaris De Vuyst)
- 04.01.1934, einde vruchtgebruik: a) Buyse Judocus Joannes, landbouwer te Sint-Antelinks en b) Buyse-Vandenbrulle August Jozef, landbouwer te Sint-Antelinks (overlijden van Charles Marie Buyse)
- 27.11.1937: Buyse-Vandenbrulle August Jozef, landbouwer te Sint-Antelinks (overlijden van Judocus Buyse)
- later, erfenis: de weduwe (overlijden van August Buyse)
- 28.04.1968, erfenis: a) Vanderbracht-Buyse Roger, de weduwe, zonder beroep te  Sint-Antelinks (overlijden van de weduwe Vandenbrulle van August Buyse)
- 26.06.1975, verkoop: Belgische Staat (goederen beheerd door de administratie van de  BTW-registratie) domeinen
- 1981: Belgische Staat (goederen beheerd door de Regie der Gebouwen te Brussel) (comité aankoop Gent)
- 29.04.2004, overdracht: Vlaams Gewest
- 2004, erfpacht: gemeente Herzele

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Technische beschrijving

De molen staat op vrij lage teerlingen, waarvan de hoogteteerlingen in de oostwest-as liggen. Er zijn geklinknagelde roeden. De vroegere gietijzeren askop was van Sabbe-Masselis uit Roeselare.
De molentrap leidt je langs een zakkenezel naar de meelzolder, waar je recht tegen de meelgoot en meelbak van de voormolen aankijkt. De meelbak van het achterste steenkoppel, aangedreven door het vangwiel, bevindt zich rechts achterin de meelzolder. Tijdens het malen wordt de bediening van dit steenkoppel geregeld via een bollenregulator links achter. Vroeger was er nog een derde steenkoppel, het kleinste van de drie, dat tegen de windweeg met toegevoegde "buik" lag.
Rond het vangwiel bevindt zich een houten plankvang. De vang is van een zeer oud type waarbij het vangtouw over een wipstok loopt.
De molen beschikt over een gevlucht van 23 meter, uitgerust met traditionele windborden en bruine zeilen.
Net als enkele andere molens in de Denderstreek zijn de kruisplaten vervaardigd uit metalen I-profielen, waarop zich zeer stevige voeten bevinden om de oksel- en meesterbanden op hun plaats te houden.

Eddy DE SAEDELEER, Lede

Aantal asomwentelingen
2009: 22001
2010: 23856

Openbare aanbesteding voor de heropbouw van de Buyses molen.
Intekendatum: 22.08.2007, 11 u.
Molen: Sint-Antelinks (Herzele, O.-Vl.), Buysesmolen - staakmolen met buik op de windweeg
Bouwheer: Gemeente Herzele
Ontwerper: Architectenburo Ro Berteloot, Gent (ir.-arch. Sabine Okkerse, Horebeke)
Aard van de opdracht: Heropbouw; o/cat. D23, kl. 3; 450 dagen
Plaats aanbesteding: Collegezaal van het gemeentehuis, Markt 20, 9550 Herzele
Toewijzing: Thomaes Molenbouw nv, Roeselare

Eigendomsoverdracht door de Belgische Staat aan het Vlaams Gewest.
FEDERALE OVERHEIDSDIENST KANSELARIJ VAN DE EERSTE MINISTER EN FEDERALE OVERHEIDSDIENST FINANCIEN
29 APRIL 2004
Koninklijk besluit tot regeling van de eigendomsoverdracht van de molen « Ter Rijst » van de Staat naar het Vlaams Gewest
ALBERT II, Koning der Belgen,
Aan allen die nu zijn en hierna wezen zullen, Onze Groet.
Gelet op artikelen 3 en 39 van de gecoördineerde Grondwet;
Gelet op de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, gewijzigd bij de wetten van 8 augustus 1988, 16 juli 1993 en 13 juli 2001, inzonderheid op de artikelen 3 en 6, § 1;
Gelet op de bijzondere wet van 16 januari 1989 betreffende de financiering van de Gemeenschappen en de Gewesten, inzonderheid op de artikelen 57, §§ 3 en 4, en 61, § 4;
Gelet op het eensluidend advies van de Vlaamse Regering, gegeven op 12 maart 2004;
Op de voordracht van Onze Eerste Minister, van Onze Minister van Financiën, en op het advies van Onze in Raad vergaderde Ministers,
Hebben Wij besloten en besluiten Wij:
Artikel 1. De eigendom van het hierna vermelde goed van de Staat, met inbegrip van de roerende goederen die bestemd zijn voor zijn gebruik, werd overgedragen naar het Vlaams Gewest op 1 januari 1989:
Gemeente Herzele, (Sint-Antelinks), Kamstraat nummer 18 : de windmolen « Ter Rijst », ook wel « Buyssemolen » genoemd, gekadastreerd Herzele 6de Afdeling, Sectie B, nummer 657/A met een oppervlakte van 08 a 52 ca.
Art. 2. Onze Eerste Minister en Onze Minister van Financiën zijn, ieder wat hem betreft, belast met de uitvoering van dit besluit.
Gegeven te Brussel, 29 april 2004.
ALBERT
Van Koningswege :
De Eerste Minister,
G. VERHOFSTADT
De Minister van Financiën,
D. REYNDERS
Bron: Belgisch Staatsblad, 2004-05-19.

De Buysesmolen in Cultuurraad voor de Nederlandstalige Cultuurgemeenschap.
Minister van Nederlandse Cultuur en van Vlaamse aangelegenheden.
Vraag nr. 53 van 18 januari 1978 van mevrouw Z.De Loore-Raeymaekers
Windmolens in Oost-Vlaanderen - Bescherming en Restauratie (...)
2. Werd er iets - en zo ja wat - ondernomen om de staakmolen te Sint-Antelinks (eigendom van het Ministerie van Nederlandse Cultuur), die op 14 juli 1976 wegens uiterste verwaarlozing in elkaar is gestort, weder op te richten? Wat heeft de Minister geantwoord op de herhaalde en langdurige waarschuwingen die deze situatie voorspelden?
Antwoord:
In antwoord op haar vraag heb ik de eer het geachte lid mede te delen dat een globaal beschermingsvoorstel voor de windmolens in Oost-Vlaanderen op basis van inventarisering in voorbereiding is.
Speciaal voor de restauratie van de molen te Sint-Antelinks is een ontwerper aangeduid.
Bron: Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap. Zitting 1977-1978, nr. 4. Bulletin van Vragen en Antwoorden. 7 februari 1978

Minister van Nederlandse Cultuur en van Vlaamse aangelegenheden.
Vraag nr. 99 van 31 mei 1978 van de heer P. Peeters
Molen ter Rijst te Sint-Antelinks - Restauratie
Graag vernam ik van de geachte Minister of met de restauratiewerken aan de beschermde ,,Molen ter Rijst die dateert uit de 15 e eeuw en in juli 1976 uiteenviel, een aanvang werd genomen.
Antwoord:
In antwoord op zijn vraag heb ik de eer het geachte lid mede te delen dat een ontwerper is aangeduid om een restauratiedossier van de Molen ter Rijst samen te stellen.Bron: Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap. Zitting 1977-1978, nr. 12. Bulletin van Vragen en Antwoorden, 20 juni 1978.

Persbericht. "Heropbouw Buyses Molen begint", regiozottegem.be, 30.01.2008.
Eind volgende week start in Sint-Antelinks de heropbouw van de Buyses Molen. Die stond in de Kamstraat maar in de jaren tachtig waaide de molen om tijdens een hevige storm. Hoewel het om een beschermd monument ging werd de molen nooit heropgebouwd. Schepen van Cultuur en Toerisme Luc Hoorens haalde het dossier vanonder het stof en nu gaat het heel snel.
,,De gemeente heeft zopas de goedkeuring van de minister ontvangen en de bouw kan beginnen'' kondigt Hoorens aan. ,,Eind volgende week worden de teerlingen gemetst en tegen eind februari zal de staak er staan. Vervolgens worden de werken ,,op atelier'' verder gezet''.
De aannemer beloofde dat de molen er eind juni 2009 zal staan, dat is een jaar eerder dan aanvankelijk gehoopt. De heropbouw van de molen zal een half miljoen euro kosten, grotendeels betaald door de Vlaamse overheid en de provincie Oost-Vlaanderen.

Persbericht. "Schepen Luc Hoorens is molenaar", regiozottegem.be, 19.08.2008.
De Herzeelse schepen Luc Hoorens heeft met vrucht een cursus voor meester-molenaar gevolgd en mag voortaan gediplomeerd molenaar genoemd worden.
Hij zal als molenaar ook echt aan de slag gaan in de Buyse's molen in de Kamstraat in Sint-Antelinks, zodra de molen er staat.
Zo'n cursus molenaar is niet van de poes. Men moet elk onderdeel van de molen kennen en men krijgt les over de soorten granen en soorten hout. Het belangrijkste is echter de weerkunde. Een molenaar moet aan de hand van de bewolking kunnen zien welke wind er gaat waaien. Zo kan hij de zeilen leggen.
Buyse's molen in de Kamstraat wordt de vaste draaiplek van schepen Hoorens. De heropbouw is volop bezig. De houten staak met zetel staat er al. De molen zelf wordt gebouwd en afgewerkt in een atelier in Roeselare en is zo goed als af. Daarna wordt hij gedemonteerd en in vier stukken, samen 40 ton zwaar, in de Kamstraat geplaatst. Tegen mei 2009 moet hij er staan.

Persbericht. "Heopbouw Buyse's molen", in: regiozottegem.be, 21.10.2008.
In de Kamstraat in Sint-Antelinks is dinsdag de heropbouw van Buyse's molen gestart.
De werken gaan woensdag verder wegens enkele onvoorziene hindernissen. De kraan die het molenkot moest tillen stond drie uur lang in panne,  het gevaarte kon maar nipt doorheen de smalle straatjes en er stonden bovendien enkele paaltjes in de weg. De molen werd in het atelier in Roeselare gemaakt. Door de vertraging kon dinsdag alleen maar het molenkot op de staak geplaatst worden. De kap en de wieken worden op woensdag geplaatst.
De nieuwe molen is een kopie van de vorige die in 1976 in elkaar zakte. De heropbouw van de molen kost 507.000 euro. De kosten worden verdeeld onder de Vlaamse overheid, de provincie Oost-Vlaanderen en het gemeentebestuur van Herzele.

Persbericht. "De Buyssemolen in volle glorie hersteld", in: De Beiaard, 24.10.2008.
De Buyssemolen, in feite de molen Ter Rijst te Sint-Antelinks, heeft er al een eeuwenlange traditie opzitten als houten korenwindmolen. Zijn nieuwe benaming is er pas later gekomen, naar de naam van een van de eigenaars, de familie Buysse.
Jarenlang stond deze statige windmolen bouwvallig zoals veel van zijn soortgenoten en in 1960 werd hij geslecht. Alleen de centrale as en de teerlingen bleven als stille getuigen van een roemrijk economisch leven achter.
Onder impuls van schepen, en nu ook meester-molenaar, Luc Hoorens werd ongeveer vier jaar geleden een dossier samengesteld om de molen herop te richten. In oktober 2007 werd de nieuwe Buyssemolen aanbesteed en de werken werden toegekend aan het molenaarsbedrijf van P. Thomaes uit Roeselare. Het gigantisch monument werd begin deze week met speciaal vervoer naar de oorspronkelijke locatie gebracht en domineert opnieuw het omliggende landschap. Er moeten echter nog bijkomende werken uitgevoerd worden binnen in de molen, maar lang zal het niet meer duren om de prachtige constructie te voltooien en maalvaardig te maken.

"Geboortefeest van Buyses molen", regiozottegem.be, 12.08.2009.
De Buysesmolen in de Kamstraat van Sint-Antelinks viert zijn geboortefeest.
De molen werd eerder dit jaar heropgericht en om dat te vieren worden in het weekend van 14, 15 en 16 augustus Molenfeesten gehouden. In en rond de tent op een weide op "het rijstveld" vlakbij de molen begint het feest op vrijdagavond met de voorstelling van een nieuw molenboek. Alle molens die ooit in groot-Herzele stonden staan er in beschreven. Het boek is verkrijgbaar op de dienst Cultuur en Toerisme in het gemeentehuis en bij de heemkundige Kring De Hellebaard.
Het zwaartepunt van de Molenfeesten valt op zaterdag 15 augustus vanaf 15 uur te beleven. Alle inwoners zijn uitgenodigd op de gratis receptie. Vanaf 17 uur is er warme beenhesp en 's avonds om 20.30 uur een fuif met optreden van het live-orkest Abnono. De ganse namiddag is er een tentoonstelling met foto's, tekeningen en schilderijen van de oude en de nieuwe molen. Er is ook animatie, volksspelen, demonstraties van pik- en dorsmachines, er komen oldtimer tractoren en wie dat wil kan een bezoek brengen aan de molen.
Op zondag 16 augustus wordt het weekend afgesloten met een seniorennamiddag vanaf 15 uur.
---
Programma inhuldiging 15 augustus 2009
15u00: officiële opening aan Buysesmolen.
15u30: receptie voor inwoners en genodigden
harmonie Kunst en Broedermin van Sint-Lievens-Esse
vanaf 17u00: eetfestijn verzorgd door het plaatselijk comité
doorlopend: tentoonstelling van Old Timer tractors, sringkasteel, optredens begeleide bezoeken aan de molen verzorgd door de Herzeelse molenaars, demonstratie van een pikbinder met 2 tractoren, dorsmachine en een ballotpers.
---
Buysemolenfeesten

Literatuur

Archieven en landkaarten
- Stadsarchief Gent, Penningkohieren van Sint-Antelinks, 1571, f° 7 r°.
- Villaretkaart (1745-1748)
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860)

Werken
G. Souffreau, "Twee monografieën over de te herrijzen Molen Ter Rijst van Sint-Antelinks", Molenecho's, XXXI, 2003 4, p. 322.
H. Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 7. Gemeenten S-T", Opwijk, 2007.
H. Costa, "De molen Ter Rijst te Sint-Antelinks", in: Touring Club van België, XXXIX, 1933, p. 358-360;
Paul Bauters, "Eeuwen onder wind en wolken. Windmolens in Oost-Vlaanderen", Gent, Provinciebestuur, 1985;
Paul Bauters, "Oostvlaams molenbestand 1986", Gent, 1986 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 25);
"De molen van Sint-Antelinks gevallen", in: De Belgische Molenaar, LXXI, 1976, p. 220.
(L. Smet), "Standaardmolen "Ter Rijst", in: Molenecho's, I, 1973, p. 19;
(L. Smet), "Sint-Antelinks. Molen ter Rijst", in: Molenecho's, III, 1975, p. 19, 36, 61; IV, 1976, p. 41, 50;
J. Van Overstraeten, ""De molens van Melsen en van Sint-Antelinks", in: De Autotoerist, XII, 1959, p. 1069;
"Sint-Antelinks: molen Ter Rijst" in: Ons Molenheem, 1995, nr. 1, p. 27;
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arrondissementen Aalst en Dendermonde", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3 (Gent, 1962);
G. Souffreau, Geschiedenis van de Windmolen van de Abdij van Ninove te Sint-Antelinks, genaamd Molen ter Rijst, 1428 - 1798, Woubrechtegem, juni 2003, formaat A-4, 57p. + 30 bijlagen;
Willy Roggeman, Geschiedenis van de Korenwindmolen te Sint-Antelinks, genaamd Buyses Molen of Molen Ter Rijst, 1799-1976, Sint-Antelinks, september 2003, formaat A-4, 51p. + 21 bijlagen, ill. + krten.
Mola, "Aantal asomwentelingen van Oost-Vlaamse molens in 2010", in: /West-/Vlaams Molenblad, XXVII, 2011, 1, p. 51.
Georges Souffreau e.a., "De molens van Herzele. Een historisch overzicht", Herzele, vzw De Hellebaard, 2009, 104 p.
Mailbericht John Verpaalen, Roosendaal, 21.03.2015.

Persberichten
"Oude molen gesloopt te St.-Antelinks", in: Het Laatste Nieuws, 13/14.05.1961
Herman Laneau, "Ik wil molenaar worden". Het Nieuwsblad, 06.10.2007.
HLS, "Buyssesmolen", in: Het Nieuwsblad, 17.11.2007.
"Schepen Luc Hoorens in molenaar", http://www.regiozottegem.be/, 19.08.2008.
HLS, "Buyses Molen", in: Het Nieuwsblad, 13.09.2008.
Herman Laneau, "'Onze molenaarsnaam zal blijven bestaan'. Herplaatsing Buyse-molen maakt heel wat herinneringen los", in: Het Nieuwsblad, 22.10.2008.
Herman Laneau, "Herzele naar finale 'Een Thuis voor een beeld'. Radio2-Wedstrijd", in: Het Nieuwsblad, 12.06.2009.
Herman Laneau, "Zes molenaars", in: Het Nieuwsblad, 19.05.2009.
"De Buyssemolen in volle glorie hersteld", in: De Beiaard, 24.10.2008.
HLS, "Buysesmolen", in: Het Nieuwsblad, 31.08.2007.
VBW, "Schepen mag molenaar zijn", in: Het Laatste Nieuws, 05.04.2009.
Herman Laneau, "Rosse vossenjagers in de weer voor beeld. Herzele maakt goeie beurt in Radio 2-finale 'Een thuis voor een beeld'", in: Het Nieuwsblad, 25.06.2009.
HLS, "Molens van Herzele", Het Nieuwsblad, 30.07.2009.
"Geboortefeest van Buyses molen", http://www.regiozottegem.be, 12.08.2009.
"Eeuwenoude windmolen draait en maalt weer. Sint-Antelinks huldigde zijn herbouwde Buysesmolen in", in: Het Nieuwsblad, 18.08.2009.
HLS, "Hek van Buysesmolen gestolen", Het Nieuwsblad, 18.08.2010.
Pierre Penninck, "Vlaamse Molendag in de Vlaamse Ardennen", 12.05.2011.
Rita Goethals, "Molendag. Drie Herzeelse molens draaien tijdens molendag", Het Nieuwsblad, 21.05.2014
Rita Goethals, "Leerlingen maken kennis met maalvaardige molens", Het Nieuwsblad, 20.04.2015.