De oorspronkelijke naam van deze molen op de Demer was ‘Middelmolen’, een verwijzing naar zijn ligging tegenover andere watermolens. De naam veranderde in ‘Kapittelmolen’, nadat de opbrengst van de molen overging naar het kapittel van de kathedraal van Luik of het Sint-Lambertuskapittel. Deze benaming werd later in de volksmond verbasterd tot ‘Sapitelmolen’.

De Sapittelmolen werd voor 1272 gebouwd. Hij werd opnieuw vermeld in 1360. Een kalkstenen gevelsteen boven de poort van het molenhuis is voorzien van het wapenschild van de prinsbisschop van Luik, van het opschrift "Banaalmolen" en datering 1740.

De Sapitelmolen staat zeer duidelijk op de  Villaret-kaart van rond 1745 getekend met de benaming "Pipel Muhl". Oudere Diepenbekenaren gebruiken nog steeds "Pipel Meulen" (een volkse verbastering van Sapittelmolen).

De Bestendige Deputatie van de provincie Limburg keurde op 29 maart 1848 de vastgestelde pegelhoogte van 1,300 meter goed. De toenmalige eigenaar was Jan Gos-Huygen.

Eigenaars na 1840:
- voor 1844, eigenaar: Huygens Hendrik, de weduwe, molenaar te Diepenbeek
- 1846, erfenis: Gos-Huygen Jan, landbouwer te Diepenbeek
- 1859, regularisatie: Huygen Maria, echtgenote Gos Jan, landbouwer te Diepenbeek
- 1869, regularisatie: Gos-Huygen Jan, landbouwer te Diepenbeek
- 1873: en kinderen
- 1881: de kinderen
- 1883, verkoop: de Corswarem-De Decker Adriaan, advocaat (later volksvertegenwoordiger) te Hasselt
- 1889, verkoop: Huybrechts-Lambert Jan, conducteur Bruggen en Wegen te Tongeren
- 1919, verkoop: Vanderlinden-Grouwels Hendrik (Diepenbeek, 1880-1927), molenaar te Diepenbeek
- 05.06.1927: weduwe (Maria Theresia Emilia Grouwels) en kinderen (Elza Vanderlinden (1912-1999), J. Kamiel Vanderlinden (1909-1998), Maria Vanderlinden (1906-1986), Maria Elisabeth Irma Vanderlinden  (1908-1991), gehuwd met Fernand Souren (°Heerlen 1909 - +Genk 2008)
- 1956, verkoop: Souren (Joannes) Ferdinand (°Heerlen 1909 - +Genk 2008), molenaar, later handelaar, te Diepenbeek, gehuwd met Irma Vanderlinden (Diepenbeek, 1908-1991).
- 2006, verkoop: Biesmans, Genk
- vanaf 2013: te koop

Bij de inval van de Duitsers in 1940 brandde de Sapittelmolen geheel uit, maar hij werd hersteld. Hierbij werden de vroegere houten vloeren door beton vervangen. Het woonhuis (1951) leunt aan tegen de inrijpoort en de dwarsschuur (1740) staat daar haaks op. Het nog aanwezige steenkoppel (thans steenkist verdwenen) werd na de omlegging van de Demer tot in de jaren 1980 aangedreven door een EMF-elektromotor.

De laatste molenaars waren:
- Hendrik Vanderlinden (Diepenbeek, 1880-1927), gehuwd met Maria Theresia Emilia Grouwels
- zijn schoonzoon Fernand Souren (°Heerlen 1909 - +Genk 2008), gehuwd met Irma Vanderlinden (Diepenbeek, 1908-1991).

In 1983 werd de molen met zijn omgeving beschermd als dorpsgezicht en in 2005 gebeurde een uitbreiding als monument. Het metalen onderslagrad is verroest en staat nu op het droge, aangezien het water van de Demer werd omgelegd. In 2006 kreeg het molencomplex (met molengebouw, woonhuis, schuur, stallingen, hangar, sportgebouw, ca. 4 ha.) een nieuwe private eigenaar. Hij had het ambitieuze plan om dit geheel om te bouwen tot een hotel. Hij wilde de molen restaureren. Het was de bedoeling dat het molenrad opnieuw aan het draaien kan gebracht worden: doordat de Demer verlegd werd, staat het molenrad droog. Daarnaast voorzag hij de bestemming als hotel. Deze plannen werden, door privé-omstandigheden, niet uitgevoerd.

In 2013 werd de molen opnieuw te koop gesteld. Door de huidige leegstand gaat de toestand van de gebouwen in snel tempo naar beneden, mede door vandalisme en lekkende daken. Hopelijk zal een nieuwe eigenaar er in slagen om bij een restauratie, net zoals bij de Rooiermolen, het water van de Demer wederom naar het rad te leiden.

Op zaterdagochtend 9 januari 2016 woedde een brand in de Sapittelmolen. Getuigen zagen omstreeks 10.15 uur hevige rookontwikkeling rond het gebouw. Zij sloegen meteen alarm bij de brandweerzone Zuid West Limburg. Toen de brandweer ter plaatse kwam, bleek dat er afval aan het smeulen was in het gebouw.  De brandweer kreeg de vlammen snel onder controle. Het gebouw was trouwens al erg onderkomen. Het vuur kon tot één ruimte beperkt worden gehouden.
De Sapittelmolen staat al ruim tien jaar leeg. Eerdere plannen voor een renovatie om er een hotel van te maken, raakten niet van de grond. Politiezone Limburg Regio Hoofdstad onderzoekt de zaak. Alles wijst erop dat het vuur werd aangestoken.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Bouwkundige beschrijving (Frieda Schlusmans, Agentschap Onroerend Erfgoed, 1981)

Watermolen op de Demer, met kern uit de eerste helft van de 18de eeuw. Witgekalkte bakstenen gebouwen onder pannen zadeldaken, gegroepeerd rondom een rechthoekig erf. Poortgebouw met een aangepaste poort onder betonnen latei en met een van aandak en vlechtingen voorziene zijgevel.

Het huidige woonhuis, rechts aanleunend tegen de inrijpoort, werd in 1951 opgetrokken.

Haaks aansluitend op het woonhuis, dwarsschuur van drie traveeën, door middel van muurankers gedateerd 1740, voorzien van een bakstenen korfboogpoort en gevat tussen zijpuntgevels met vlechtingen en uilegaten. Recente vensters.

Tegenover het woonhuis, molenhuis van tien traveeën, met een halve bouwlaag verhoogd. Een kalkstenen gevelsteen boven de poort, is voorzien van het wapenschild van de prinsbisschop van Luik, van het opschrift "Banaalmolen" en datering 1740. Volledig aangepaste gevelordonnantie, doch oudere kern zichtbaar in de rechterzijgevel en enkele resterende muurankers. Buitenwerk: gelast ijzeren onderslagrad, met schroefbouten op spaken bevestigd; spaken met schroefbouten op asplaat bevestigd; ijzeren molenas. Doordat de Demer verlegd werd, staat het molenrad thans droog.

In de binnenconstructie van de molen werden de vroegere houten vloeren door beton vervangen (waarbij de gietijzeren zuilen herbruikt werden). Het gaande binnenwerk omvat nog een koppel molenstenen (doch steenkist verdwenen), die na het droogvallen van het rad aangedreven werd door een EMF-electromotor.

Enkele eind 19de-eeuwse dienstgebouwen, rechts buiten het erf.

Molenaars Vanderlinden en Souren
Joannes Stephanus Vanderlinden
Hij is geboren op 20 januari 1846 in Diepenbeek.
Hij is overleden op 15 maart 1909 in Diepenbeek, hij was toen 63 jaar oud.
Hij is getrouwd met (1) Elisabeth Vandebroek.
Woonden op de visserijhoeve Lutselus Diepenbeek
Kind(eren):
1. Louis Vanderlinden
2. Maria Vanderlinden
3. Paulina Vanderlinden
Hij had een relatie met Anna-Elisabeth Vandebroek
Kind(eren):
1. Anna Vanderlinden 1882-1882
2. Jozef-Henri Vanderlinden 1880-1927 (zie hierna)

Jozef-Henri Vanderlinden
Hij is geboren op 21 oktober 1880 in Diepenbeek.
Hij is overleden op 5 juni 1927 in Diepenbeek, 46 jaar
Hij huwde met Maria Theresia Emilia Grouwels op 6 januari 1906 te Diepenbeek
Woonden op de Sapittelmolen te Diepenbeek
Kind(eren):
1. Elza Vanderlinden 1912-1999
2. J. Kamiel Vanderlinden 1909-1998
3. Maria Vanderlinden 1906-1986
4. Maria Elisabeth Irma Vanderlinden 1908-1991 (zie hierna)

Irma Vanderlinden, geboren te Diepenbeek op 14 februari 1908 en er overleden op 23 december 1991.
Gehuwd met Fernand (Ferdinand) Souren, geboren te Heerlen (NL) op 24 juni 1909 en overleden te Genk op 8 mei 2008 (98 jaar).

Kinderen
1. Hugo Souren
2. Erik Souren, dokter, geboren te Diepenbeek op 13 maart 1937 en er overleden op 3 november 2001.
Was gehuwd met Yolanda (Yo) Dreesen (°24.08.1937), apotheker
Kinderen:
Katleen Souren (°Hasselt, 06.02.1965), gehuwd met Steven Roggen (°Hasselt, 29.08.1964). Kinderen: Emilie, Jaak, Alice
Piet Souren (°Hasselt 12.03.1969), apotheker, gehuwd met Ilse Verstraeten (°27.05.2000). Kinderen: Jan, Juul, Gijs
Severine Souren (°Hasselt 04.07.1973), gehuwd met Pieter Herbots, apotherker. Kinderen; Arthur, Willem, Gustaaf.
3. Gerda Souren, gehuwd met Armand Vandevenne
4. Lieve Souren, gehuwd met Paul Degraeve
5. Hilde Souren, gehuwd met Frans Somers
6. Terese Souren, gehuwd met Justin Stes
7. Kris Souren, gehuwd met Wim Jespers

Voorlopige bescherming (ontwerp van lijst) als monument, 06.05.2004.
Bij ministerieel besluit van 06 mei 2004 wordt vastgesteld het ontwerp van lijst van volgende voor bescherming vatbare monumenten, stads- en dorpsgezichten, overeenkomstig de bepalingen van het decreet van 3 maart 1976, gewijzigd bij decreten van 22 februari 1995 en 8 december 1998 :
1° Wegens de historische en industrieel-archeologische waarde : - als monument :
De watermolen, genaamd "Sapitel"- of "Kapittelmolen", met inbegrip van de cultuurgoederen die er integrerend deel van uitmaken inzonderheid de bijhorende uitrusting en de decoratieve elementen, gelegen te
Diepenbeek (Diepenbeek), Molenstraat 24, +24;
bekend ten kadaster :
Diepenbeek, 2e afdeling, sectie C, perceelnummer(s) 489/02(DEEL), 489C, 489G(DEEL), 489K(DELEN).
Bron: Staatsblad 20/10/2004.

Woning Te Koop (Vestio, Hasselt – zimmo.be, 2016)
Diepenbeek, Molenstraat 24 Hoeve
Uniek domein van 4?50 ha met watermolen en diverse grote gebouwen.
Te renoveren. Omdat het een bestaand gebouw is zijn er vele mogelijkheden als project. Hotel, congrescenter, horeca, burelen, wellness center, privaat woonst, woonerf.
Het huidige complex met zijn watermolen, molenaarswoning en schuren dateert oorspronkelijk van de 18de eeuw, met aanpassingen na WO II.
De molen staat op de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed. Bij renovatie zijn er belangrijke subsidies mogelijk.
De kern van het complex dateert uit de eerste helft van de 18de eeuw, het woonhuis werd in 1951 opgetrokken.
info tel : 0473 79 29 30.
Algemene info en ligging
Adres: Molenstraat 24 - 3590 Diepenbeek
Vrij op: onmiddellijk
Omgeving Stadsrand
Financiële info
Prijs: 695.000 EUR
Bebouwing
Bebouwing: open
Bouwjaar: 1850
Te Renoveren: ja
Grond oppervlakte: 45000 m²
Bouw oppervlakte 1400 m²
Ruimtelijke ordening
Stedenbouwkundige vergunning Nee
Optionele informatie Agrarisch gebied
Dagvaardingen uitgebracht Nee
Voorkooprecht op dit goed Nee
Verkavelingsvergunning verkregen Nee
Effectief overstromingsgevoelig ja

Sagen
Geldbelofte van witte vrouw kost jongeman het leven.
Een man die naar de molen was geweest, zag hij de Mothoeve aan de Hemel een witte juffrouw die zei: "Als je met mij meekomt, dan krijg je geld". De man durfde echter niet met haar mee te gaan. Hij ging op zijn kruiwagen zitten en viel dood. De volgende dag heeft men de dode man op zijn kruiwagen gevonden.
-----
Spookdier: witte kat
Een man die 's avonds zijn meel uit de molen ging halen, kwam onderweg een witte kat tegen. Hij durfde het beest niets te doen, want hij wist dat men alles wat 's avonds rondliep beter met rust kon laten.

Literatuur

Lieven Denewet, "Inventaris van de Limburgse watermolens met hun pegelhoogtes (1846-1849)", Molenecho's, 39, 2011, nr. 2
Studiebureau Monumentenzorg bvba (Caroline Vandegehuchte), "Historisch onderzoek van de sapitelmolen te Diepenbeek (opdrachtgever: Dhr. Biesmans, Genk)", Tessenderlo, februari 2008.
Herman Holemans & Werner Smet, "Limburgse watermolens. Kadastergegevens: 1844-1980", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1985;
Bert Van Doorslaer, "Met de stroom mee of tegen de wind in: Molens in Limburg", Borgloon/Rijkel, Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, 1996.
W. Achten, Leuven, 1971;
"Exclusief wonen", in: Plaza, 28-29.01.2006, p. 46.
Schlusmans F. m.m.v. Gyselinck J., Linters A., Wissels R., Buyle M. & De Graeve M.-Ch., Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Hasselt, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 6N1 (A-Ha), Brussel - Gent, 1981.

Persberichten
Toon Royackers, "Brandstichting in oude molen in Diepenbeek", Het Belang van Limburg, 11.01.2016.
Diepenbeek nu, Webgazet, 09.01.2016.
JDSL, "Afvalbrandje in oude watermolen", Het Laatste Nieuws, 11.01.2016.
MMM, "Brand in verloederde en beschermde watermolen", Het Laatste Nieuws, 24.07.2017.

Mailberichten
Godelieve (Lieve) Souren, dochter van Ferdinand Souren, 19.02.2016.
Michiel Hooijberg, 27.02.2017.