In 1679 gaven de religieuzen van Saint-Nicolas des Prés aan Otte Balan een stuk grond in cijnspacht voor 99 jaar om er een windmolen "en forme de tour" op te richten. Dat stuk grond was gelegen aan de grote weg van Chercq naar Valenciennes. Jaarlijks moest de erfpachter 12 ponden (Vlaams geld) betalen, naast allerlei vergoedingen en "une livre de chire et un chappon et double rendage à la mort d'iceux preneurs". Met de molen mocht hij slechts olie slaan of graan malen. In de acte stond ook de bepaling dat in de omgeving geen bomen mochten geplant worden die de windvang van de molen konden belemmeren.

De molen werd breed en sterk conisch gebouwd uit natuur- en baksteen. Al vrij vroeg werd de molen buiten werking gesteld. Uit het molenaarsboek van de periode 1839-1847 blijkt dat eigenaar-molenaar Hippolyte Baudechon klaagde over de grote concurrentie van de stoommolen van Jean-Baptiste Baudechon, gebouwd in 1841 ("ils ont commencé à tourner le premier du mois de septembre"). Men kan uit dat register ook opmaken dat de molenaar steeds minder werk had en dat hij rond 1847 nog slechts enkele dagen per maand maalde.

Reeds in 1927 was slechts een romp overgebleven, in het bezit van de weduwe Dumont-Mestdagh de Ter Kiele en kinderen.

Nog steeds blijft van de Moulin des Sottices slechts een verweerde lege romp over. Het is nu geïntegreerd in de tuin van een villa. 

Lieven Denewet & Aimé Smeyers 
-----------------------
Le moulin des Sottices : le malheureux n'a plus que son tronc conique, les ans ont eu raison de ses ailes, de son toit et de sa machinerie. Il y a un peu plus d'un siècle, ils étaient encore trois dans ce coin.

De molens van Chercq op de kadastrale atlas van Popp (ca. 1850).

Ziehier de gegevens uit de kadastrale legger van Popp: De molen rechts van de grote baan is, denk ik, de Moulin des Sotises. Hij staat op Sectie A297e, en was eigendom van Baudechon Hippolyte, molenaar te Chercq. Wellicht is de molen waarover beklag is gemaakt, als zijnde een te grote concurrent, de molen links van de baan, aangeduid als "moulin à farine à vapeur". Deze staat op Sectie B21e. Hij staat op de namen van Dumortier, Ephrosine-Agnès, veuve Dumont, Auguste-Aimable, propr., Tournay - Baudechon Jean-Baptiste, meunier à Chercq (emph.)". Dit laatste is ongetwijfeld de afkorting van emphytéose of erfpacht. De watermolen op Sectie A252 (meer noordelijk gelegen) is aangeduid als zijnde een Moulin à eau op de ruisseau de Barge, onder art. 133, op naam van dezelfde Dumortier, Ephrosine-Agnès, veuve Dumont, Auguste-Aimable, propriétaire, Tournay. Is dat de Moulin du Verre d'Eau? Ik vermoed van wel. Onder datzelfde artikel staat dan eveneens het land A301a. Maar het stuk land A301b en le bâtiment rural A301b staan, onder art. 134, op naam van Dumortier, Ephrosine-Agnès, veuve Dumont, Auguste-Aimable - Baudechon Hippolyte, meunier, Chercq (emphyt.).

Onder art. 132 staan een resem van gebouwen, tuinen, boomgaarden, gronden, enz. op naam van Dumortier, Ephrosine-Agnès, veuve Dumont, Auguste-Aimable, pr., et les enfants, Tournay. En de legger kent ook nog Dumont et compagnie, société des fours à chaux,  Tournay (art. 93). Dat die Dumont (of zijn afstammelingen) later in die Moulin des Sotises nog een rol heeft gespeeld, blijkt men terug te vinden in het boek over de molens van het arrondissement Doornik door Jules Dewert, p. 80. Deze geeft daar aan dat in 1927 de Moulin des Sotises eigendom is van Mme Veuve Dumont-Mestdagh de Terkiele et enfants. Hier heeft auteur Jules Dewert wellicht ook de naam fout genoteerd, en zal hij eerder bedoeld hebben: Mesdach de Terkiele. Hoe dat alles nu juist aan elkaar dient geknoopt te worden, is moeilijk met zekerheid te achterhalen met de weinige gegevens waarover ik hier beschik. Om de zaak toch boeiend af te sluiten, nog een probleempje: de legger geeft, in zijn overzicht van de kadastrale inkomens, ook het bestaan aan van "1 moulin à farine mû par chevaux", een rosmolen dus. Verdere gegevens heb ik daaromtrent echter niet gevonden.
Aimé Smeyers, Alsemberg

Literatuur

Vos, "Cartulaire de Saint-Medard", Mémoires de la Scoiété historique et archéologique de Tournai, XIII, p. 166, n° 270 (acte de'arrentement, 1679)
Jules Dewert, Les Moulins du Hainaut. Tome V. Arrondissement de Tournai, Zulte, 1981, p. 80;
Alain Henry, Moulins à vent du Hainaut / Windmolens in Henegouwen, in: Molenecho's, XIII, 1985, 2, p. 54-90;
Jacques Vandewattyne, Inventaire des moulins du Hainaut: Arrondissement de Thuin - Arrondissement de Tournai, Hainaut-Tourisme, n° 118, sept. 1966, p. 178-180;
Moulins en Hainaut, Bruxelles, Crédit Communal, 1987;
Fernand Chantry, Moulins du Hainaut, Antoing, 1987.
Gerard Bavay, Patrimoine et histoire des moulins en Hainaut, Inventaire descriptif, Mons, Hannonia, 2008 (Annalectes d'histoire du Hainaut, XI).
Moulins en Hainaut, Bruxelles, Crédit Communal, 1987.