We verwijzen naar "De Moeren. Sint-Karelsmolen" voor een algemeen overzicht van de drooglegging van De Moeren.

De Sint-Gustaafsmolen voor 1795 gebouwd als "De Leie(molen)". Hij heeft een flesvormige kuip en had vroeger een kap met vallende nok, hetgeen een typische Hollandse kenmerk is.

We zien de molen, telkens zonder benaming, afgebeeld in de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844), de topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) en de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860), met het rond grondoppervlak van een stenen molen.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog was de molen nog maalvaardig. Daarna stond hij er jarenlang verwaarloosd bij. In 1923 verloor hij tijdens een storm de houten pestelroede. Bij een nieuwe hevige storm, in 1927, vloog samen met de laatste molenroede de houten kap er af die op houten rollen draaide. Nog hetzelfde jaar werd de molen ontmanteld en werd een puntvormige kap op de romp geplaatst.  De molenas vond in 1935 een bestemming in de nieuwe stenen Lindemolen van Alveringem.

Na een bezoek aan De Moeren schreef men in 1941 in Bulletin nr. 32 (p. 873) van de Commissie van Monumenten en Landschappen: "Op ongeveer 700 meter ten zuiden van Sint-Charlesmolen, nogmaals langs het Ringslot, ligt een gelijksoortige molen, Sint-Gustaaf genoemd. De wieken zijn verdwenen, maar het steenen gebouw dat van verre gelijkt op een toren, heeft volledig zijn uitzicht bewaard. Indien het enigszins mogelijk ware den molen weer in werking te zien, zoowel voor de bemaling als voor het gewoon molenaars bedrijf, zou dit ongetwijfeld een verheugend feit zijn, maar de kosten zullen groot zijn, en het is te betwijfelen of een tweede molenaar in die streek wel een bestaan zou hebben. Wat er ook van zij, de twee steenen molens vann de Moeren zijn uiterbest bewaard en behoren tot de schilderachtigste die men kan aantreffen". Het is een vrome wens gebleven. Bij de dood van burgemeester Bruels de Tiecken werd de molen te koop gesteld om uit onverdeeldheid te treden."

De molen kwam in 1985 in het bezit van volkszanger Willem Vermandere uit Steenkerke, die in de romp zijn beeldhouwwerkatelier onderbracht. Hij liet de romp ook renoveren.

Er is geen gaande werk meer aanwezig. De huidige puntkap verving de vroegere molenkap. Er is geen verbinding meer tussen de Oude Pompsloot en de Ringsloot. Alhoewel de molen opgenomen is in het beschermde landschap van De Moeren, verdient hij zeker ook om beschermd te worden als monument. Daarenboven zou de verbinding tussen de Oude Pompsloot en de Ringsloot weer hersteld kunnen worden.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: du Maisniel Charles, eigenaar te Lille (F)
- 21.12.1841, gift: du Maisniel Gustave Charles Colette, te Wattignies (F)
- 20.10.1871, verkoop: a) Titeca Auguste Hubert, eigenaar te Brussel en b) Titeca Alfried, fabrikant te Temse (notaris Van Bevere)
- 03.05.1891, deling: Andries-Titeca Alfried en de kinderen, nijveraar te Temse (notaris Jeanmart)
- later, erfenis: de kinderen (overlijden van Alfried Andries)
- 13.11.1937, deling: Breuls de Tiecken-Andries Adhemar Marie, eigenaar in De Moeren (notaris Floor)
- 1968, erfenis: a) Ledocte-Breuls de Tiecken, zonder beroep te Brussel en b) De Haan-Breuls de Tiecken, de weduwe, zonder beroep te Brussel
- 19.12.1985, verkoop: Vermandere-De Wever Willem Arthur, beeldhouwer-muzikant te Steenkerke (notaris Deeren)

Lieven DENEWET, Herman HOLEMANS & Jozef AMEEUW

RL, "De Moeren", in: Krant van West-Vlaanderen, ed. Kust, 13.06.2008.
De Moeren. Inwoners: 126.
Weetjes. Is eigenlijk geen dorp, maar een gebied waar af en toe een woning te bespeuren is. Ligt tussen de Franse grens en de dorpen Bulskamp en Houtem. De aangelegde straten vertonen een dambordpatroon. Is het laagst gelegen gebied van ons land. Was vroeger een moerassig gebied. Is in drie fases tussen 1619 en 1827 drooggelegd, onder andere door Wencesclaus Cobergher. De wiekenloze Sint-Gustaafsmolen (eigendom van Willem Vermandere) en de Sint-Karelsmolen dateren uit de 19de eeuw en verwijzen daarnaar. Er bestaan twee prachtige legendes over de Moerduivels. Waren dit nu gevluchte Spaanse soldaten of misdadigers die schepen op het strand lieten vastlopen ? Maakt sinds 1976 deel uit van Veurne.
Genieten : In het openluchtcafé De Barke, vlak bij de Sint-Gustaafsmolen, kun je genieten van 'De Moerduvel', West-Vlaamse bieren en brood met streekeigen beleg.
De Sint-Gustaafsmolen is eigendom van Willem Vermandere. (Foto RL)

Literatuur

Luc Devliegher, "De molens in West-Vlaanderen", Tielt/Weesp, 1984, p. 80-85 en 390-391 (Kunstpatrimonium van West-Vlaanderen, 9);
Lieven Denewet, "Geschiedenis, techniek en terminologie van de poldermolens in België", in: Molenecho's, XII, 1984, p. 8-20;
Jo De Schepper, "De Frans-Belgische Moeren: enkele gegevens aangaande de windgemalen", in: Monumenten en Landschappen, I, 1982, nr. 3, p. 45-48;
Dirk Bruneel, De Moeren: een historisch-geografische schets (1616-1827), in: De Franse Nederlanden - Les Pays-Bas Français, VIII, 1983, p. 94-115;
Herman Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 2. Gemeenten D-G", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1994.
Lieven Denewet, "Integratie van molens in Vlaamse landinrichtingsprojecten" (Bocholt, De Moeren, Drongen, Eggewaartskapelle, Zingem, Opitter), in: Molenecho's, XXX, 2002, nr. 2, p. 64-79.
Jozef Ameeuw, "Molens van Veurne-Ambacht", Koksijde, De Klaproos, 2004, p. 55-57.
J. Van Buggenhout, "De Moeren en de overstromingen in Veurne-Ambacht", in: Bachten de Kupe, XXI, 1979, nrs. 4-5, p. 85-144.
R. Van den Haute, "Les Mpëres. Marais plusieurs fois asséchés et remis sous eau", in: Le Patriote Illustré, 17 april 1949.
Els De kinderen, "West-Vlaanderen. Een bezoek aan de Westhoek [ Koksijde, Zuid-Abdijmolen - Merkem, Beukelaremolen - Oost-Vleteren, Meestermolen - de Moeren, Sint-Gustaafmolen]", in: Levende Molens, jg. 8 (1986), nr. 9, p. 66-68.
"Korte berichten: De Moeren: Sint-Gustaafmolen te koop", in : Levende Molens, jg. 7 (1985), nr. 12, p. 91.
Bortier, Pierre Louis Antoine, "Dessèchement des moëres par Cobergher en 1622", in: Journal de la Société centrale d'agriculture de Belgique, Bruxelles, Stapleaux, octobre, 1857.
G.K. Kockelberg, "Het droogmalen van de Moeren", in: Ons Molenheem, Opwijk, jg. 34, 2009, nr. 2, april-juni, p.27-30.
Lucien Van Acker, "Overstroming van De Moeren in 1793", Biekorf, jg. 92, 1992.
RL, "De Moeren", in: Krant van West-Vlaanderen, ed. Kust, 13.06.2008.